Historia oddziału

  Zarys działalności Oddziału PTTK w Chrzanowie (1951 – 2018)

Powstanie Oddziału i pierwszych kół PTTK

Przed II wojną światową na terenie powiatu chrzanowskiego nie działało Polskie Towarzystwo Tatrzańskie (PTT) ani Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (PTK). Dopiero 25 lutego 1948 roku zorganizowano w chrzanowskim Fabloku pierwsze koło PTT, które działało do zjednoczenia polskiego ruchu turystycznego w grudniu 1950 roku. Powstało wtedy Polskie Towarzystwo Turystyczno – Krajoznawcze (PTTK), które organizowało struktury na terenie kraju.

Z inicjatywy Zarządu Okręgu PTTK w Krakowie oraz dotychczasowych członków PTT z Fabloku, na zebraniu w dniu 28 maja 1951 roku powstał Oddział PTTK w Chrzanowie. Przyjęto wtedy program, który przewidywał propagowanie turystyki, tworzenie kół, zorganizowanie kursu dla przewodników, wytyczenie szlaków przez najciekawsze zakątki powiatu i szerzenie wiedzy turystycznej. Wybrano też władze Oddziału. W skład Zarządu weszli: prezes – Ludwik Łogiewa (ZBP Trzebinia), I wiceprezes – Adam Cieślikowski (Fablok), II wiceprezes – Zofia Józefik (ZMP), sekretarz – Stanisława Filipowicz (Fablok), z-ca sekretarza – Franciszek Mąsior (PKKF), skarbnik – Marian Oczkowski (Fablok), z-ca skarbnika – Janisław Ruliński (Fablok), Czesław Sokoliński (ZMP), Tadeusz Pacut (Fablok), Stefan Jura (PKKF), Władysław Wartalski (Fablok), Eugeniusz Winiarczyk (Elektrownia), prof. Ludwik Oczkowski (Gimnazjum Chrzanów), Alojzy Bucki (Fablok), Stanisław Kantorski (ZSCH Chrzanów). Do Komisji Rewizyjnej wybrani zostali: Edmund Szarota (Fablok), mgr Mieczysław Tomaszkiewicz (PRSS), Mieczysław Idzik (PKKF), Edmund Krysztoforski (fotograf), Jan Salasch (Centrala Rzemiosła Kraków).

Postanowiono też powołać komisje: młodzieżową, krajoznawczo – oświatową, szkolenia, turystyki górskiej, narciarskiej, kolarskiej, motorowej, wiejskiej oraz przyrody i zabytków.

W pierwszym roku działalności Zarząd Oddziału zorganizował 3 koła terenowe. Pierwsze powstało w Fabloku 15 czerwca 1951 roku. Do jego zarządu weszli: prezes – Antoni Krakowski, sekretarz – Stanisława Malczyk, skarbnik – Krystyna Szwaracka oraz Alojzy Bucki, Tadeusz Plac, Józefa Kucówna i Janina Hylówna. Komisję Rewizyjną stanowili: Andrzej Gorgoń, Jerzy Wolff, Jan Hydel, Jerzy Watała.

Koło nr 2, jako Koło Miejskie PTTK powstało w Chrzanowie na zebraniu 17 lipca 1951 roku. Wybrany zarząd to: prezes mgr Aleksander Szolce, z-ca prezesa Janusz Nowak, sekretarz – Monika Mastalska, skarbnik – Jan Wartalski, inż. Waldemar Krupowicz, Franciszek Mąsior, mgr Mieczysław Mazaraki.

Członkami Komisji Rewizyjnej zostali: Stanisław Kurek, Jan Salasch i mgr Stanisław Hedwik.

We wrześniu 1951 roku powstało koło nr 3 w Jaworznie, którego prezesem został dr Roman Pelc.

W późniejszych latach, chrzanowski Oddział PTTK stał się bazą do tworzenia nowych oddziałów w Jaworznie, przy Południowych Zakładach Obuwia „Chełmek” i KWK „Siersza” oraz w Trzebini.

Koła zakładowe i terenowe

Dążąc do rozwoju turystyki, Zarząd Oddziału starał się dotrzeć do różnych środowisk, zwłaszcza do licznych w powiecie zakładów pracy. Dzięki zawartej w 1955 roku umowie PTTK z Centralną Radą Związków Zawodowych powstała możliwość tworzenia kół na terenie zakładów. Już w tym samym roku powstały koła w trzebińskiej „Gumowni”, Kamieniołomach Dolomitu w Libiążu oraz w Kopalni „Matylda” i PSS w Chrzanowie. W następnych latach powstało wiele takich kół, m.in. w Zakładach Materiałów Ogniotrwałych „Stella”, Narodowym Banku Polskim, KWK „Janina” w Libiążu, w Rafinerii Nafty, Hucie Cynku, Zakładach Przemysłu Tłuszczowego, Zakładach Górniczych „Trzebionka”. Dalsze koła PTTK zorganizowano w Zakładach Mięsnych, Chłodni Składowej, Związku Nauczycielstwa Polskiego, na PKP w Chrzanowie i Trzebini, w Kopalni i Prażalni Dolomitu „Żelatowa”, Wapienniku w Płazie., Elektrowni „Siersza”, Zakładach Surowców Hutniczych „Górka”, Urzędzie Pocztowo – Telekomunikacyjnym, w Zakładach Chemicznych „Alwernia”, Wytwórni Części Maszyn Obuwniczych w Chełmku, Miękińskich Kamieniołomach Drogowych, Zakładach Spożywczych w Tenczynku, Przedsiębiorstwie Gospodarki Mieszkaniowej, Transbudzie, Przedsiębiorstwie Komunikacji Samochodowej, przy Nadleśnictwie Chrzanów.

W czasie ponad 65-letniej działalności, do chrzanowskiego Oddziału PTTK należało w sumie 55 kół zakładowych i terenowych. Dobrze pracowały koła o dużej aktywności ich członków, wspierane również przez kierownictwa zakładów, organizacje związkowe i młodzieżowe. Koła takie bywały często współorganizatorami i gospodarzami masowych rajdów i zlotów. W latach 1983 – 1989 odbyło się 6 wspólnych Zlotów Kół Zakładowych.

Z wieloletniej perspektywy, do najaktywniejszych w różnych okresach można zaliczyć koła w Fabloku, Zakładach Metalurgicznych, Gumowni, Zakładach Mięsnych, Zakładach Górniczych „Trzebionka”, Rafinerii Nafty, KWK „Janina”, Kamieniołomie w Libiążu, PKP w Trzebini, Przedsiębiorstwie Gospodarki Mieszkaniowej w Chrzanowie.

Turystyka młodzieżowa

Chrzanowski Oddział PTTK od początku starał się przyciągać dzieci i młodzież do turystyki. Szczególne efekty przyniosło to w latach 70-tych i 80-tych ubiegłego wieku. Prawie we wszystkich szkołach Ziemi Chrzanowskiej działały wtedy Szkolne Koła Krajoznawczo – Turystyczne (SKKT). Ich opiekunami były nauczycielki i nauczyciele – zapaleńcy turystyki.

W latach 1980 – 1990 zorganizowano 11 Zlotów SKKT, których miejscem były: Lipowiec, Skowronek, Wilcze Doły, Dubie, Tenczyn, Simota, Kopce, Kozi Bród, Zagórze, Chełmek, Szyjki.

Jeszcze wcześniej odbyło się 10 Młodzieżowych Sejmików Turystów Ziemi Chrzanowskiej z udziałem około 5000 osób. Ich wspólnymi organizatorami byli: Zarząd Oddziału PTTK, ZMS, ZHP i ZMW.

Również dużym powodzeniem cieszyło się 6 Zlotów Turystycznych Młodzieży Chrzanowskiej w latach 1985 – 1991 zorganizowanych przez Komisję Młodzieżową PTTK oraz ZHP i ZSMP.

W Ogólnopolskim Turnieju Turystyczno – Krajoznawczym znaczne sukcesy osiągnęła „Jesienna trzynastka” z Zespołu Szkół Mechaniczno – Elektrycznych (opiekun Waldemar Chodyński) i „Cepry” ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Chrzanowie (opiekunki – Urszula Kupcza, Małgorzata Kowalska, Alina Bieniek, Beata Szymańska). „Cepry” zasługują również na pochwałę za zorganizowanie już 37 Rajdów Rodzinnych.

Szczególny wkład w upowszechnianie turystyki wśród dzieci i młodzieży wniósł Klub Młodego Krajoznawcy PTTK „Drapichrusty” działający początkowo przy Fabloku a następnie znacznie dłużej przy Powszechnej Spółdzielni Mieszkaniowej. „Drapichrusty” przez ponad 40 lat zorganizowały bardzo wiele imprez turystycznych, prowadziły działalność szkoleniową, popularyzatorską, wystawienniczą, wydawniczą. Ich członkowie pracowali społecznie na rzecz środowiska, m.in. w Zamościu, Krakowie, na zamku Tenczyn, wytyczali i odnawiali szlaki turystyczne na Ziemi Chrzanowskiej. Działalność „Drapichrustów” była wysoko oceniana w regionie krakowskim i w skali kraju czego dowodem są liczne nagrody i wyróżnienia. Również ich współtwórcom i wieloletnim opiekunom – małżeństwu Irenie i Andrzejowi Orlikom – Grzesikom dzieci przyznały Order Uśmiechu.

Komisje tematyczne

Ważną inspiratorską i organizatorską rolę w funkcjonowaniu Oddziału odgrywają komisje tematyczne noszące różne nazwy. Były to sekcje lub komisje turystyki górskiej, nizinnej, narciarskiej, kolarskiej, motorowej. Były również komisje: krajoznawcza, ochrony przyrody i zabytków, młodzieżowa, historyczna, kół zakładowych. Pracowało w nich wielu działaczy zamiłowanych w poszczególnych dziedzinach turystyki.

W pierwszych 20 latach pracą komisji oddziałowych kierowali m.in. : Jan Kossek, Józef Smolec, Adam Kunstman, Kazimiera Trębacz, Janusz Krupowicz, Tomasz Wachal, Kazimierz Strycharski, Maria Lubasz, Stanisław Widlarz, Aleksander Szolce, Marian Woliński, Stanisław Guzik, Edward Kulczycki, Piotr Sobczyński, Andrzej Kaczor, Marian Oczkowski.

W następnych latach wyróżniającymi się działaczami komisji byli m.in. : Czesław Leśniak, Ludmiła Zimoląg, Przemysław Orlik – Grzesik, Urszula Kupcza, Władysław Mamot, Zdzisław Śliwa, Andrzej Górecki, Małgorzata Kowalska, Andrzej Bogusz, Zofia Rusek, Stanisław Trębacz, Halina Głuch, Eugeniusz Dulowski, Jan Oczkowski.

Wycieczki i imprezy

W pierwszych latach istnienia Oddziału i kół organizowano głównie wycieczki piesze nizinne na Lipowiec, do Doliny Będkowskiej i Bolechowickiej, do Tyńca i Krzeszowic. Wycieczki górskie odbywano w rejon Klimczoka, Leskowca, Stożka, Magurki, Czantorii, Żaru, Turbacza, Baraniej Góry i Babiej Góry a później również w Tatry Polskie i Słowackie oraz w Bieszczady.

W miarę powstających możliwości następowało poszerzanie repertuaru wycieczek, chociaż nadal istniały bariery graniczne i paszportowe zlikwidowane dopiero po przystąpieniu naszego kraju do Unii Europejskiej. Np. w latach 2005 – 2008 zorganizowano łącznie 515 wycieczek z udziałem 16702 osób. Najpopularniejsze były wycieczki górskie w Tatry, Beskidy (Żywiecki, Śląski, Wyspowy, Mały, Śląsko – Morawski), Bieszczady polskie i ukraińskie, Sudety, Gorce, Pieniny polskie i słowackie oraz na Małą i Wielką Fatrę. Były też liczne wycieczki krajoznawcze, np. Szlakiem Piastowskim, do Warszawy, Krakowa, Częstochowy, Wrocławia, Cieszyna, Torunia, Pszczyny, Tarnowskich Gór, Bochni i Wieliczki.

Duże powodzenie mają wycieczki zagraniczne, np. do Pragi i Karlowych Warów, Wiednia, Berlina, Budapesztu, Lwowa, Sankt Petersburga, na Morawy, do Czeskiego Raju i Słowackiego Krasu a w ostatnich latach także do Rumunii, Węgier, Francji, Austrii , Włoch, Szwecji, Czarnogóry, Ukrainy, Danii.

Wiele wycieczek ma charakter turystyki kwalifikowanej, co umożliwia zdobywanie zwłaszcza Górskiej Odznaki Turystycznej (GOT), Odznaki Turystyki Pieszej (OTP) i Kolarskiej Odznaki Turystycznej (KOT).

Przewodnicy

Podejmując się przed 65-laty roli organizatora turystyki w powiecie chrzanowskim, Oddział nasz musiał zapewnić odpowiednią kadrę przewodnicką i organizatorską. Rozpoczęto od kursu organizatora turystyki, który w roku 1956 ukończyło 30 osób. Po odpowiednim szkoleniu, pierwszymi przewodnikami beskidzkimi zostali: Adam Cieślikowski, Franciszek Kaszuba, Adam Kunstman, Marian Oczkowski, Kazimierz Strycharski, Maria Szopa, Tomasz Szopa i Anna Tukałło. Pierwszym prezesem Koła Przewodników Beskidzkich został Franciszek Kaszuba. W następnych latach uprawnienia przewodnickie uzyskali: Halina Głuch, Jan Heller, Józef Janus, Eugeniusz Jurczyk, Stanisław Klich, Stanisław Malczyk, Marian Mąsiorski, Władysław Molendowicz, Andrzej Orlik – Grzesik, Zbigniew Przystolik, Zdzisław Śliwa, Stanisław Trębacz, Julian Witalski, Krystyna Żak, Paweł Czeka, Tadeusz Dereszowski, Mieczyslaw Doległo,Jerzy Gołębiowski, Halina Konopek, Feliks Lawenda, Ryszard Łenyk, Henryka Mider, Wacław Oczkowski, Janina Pałka, Zdzisław Radziwolski, Jan Zalitacz, Franciszek Basta, Krzysztof Hudzik, Grzegorz Seręga, Bronisław Korzeniowski, Adam Biel, Waldemar Chodyński, Stanisław Czerwik, Dorota Fudal, Andrzej Górecki, Zygmunt Jeleń, Urszula Kupcza, Andrzej Placek, Kazimierz Pudo, Wojciech Wyzina, Robert Czak, Jan Oczkowski, Barbara Szczypka, Małgorzata Opitek, Waldemar Piekarczyk, Janusz Sadzikowski, Tomasz Bartosik, Marcin Bednarz.

Honorowy tytuł „Zasłużony Przewodnik PTTK” nadano dotychczas Jerzemu Gołębiowskiemu, Krzysztofowi Hudzikowi, Władysławowi Molendowiczowi, Wacławowi Oczkowskiemu, Andrzejowi Plackowi, Zdzisławowi Śliwie, Janowi Zalitaczowi, Kazimierzowi Pudo i Robertowi Czakowi.

Najwyższe wyróżnienia

Na efekty działalności Oddziału pracowały przez wiele lat koła zakładowe, terenowe i młodzieżowe oraz ponad 600-osobowy aktyw turystyczny pełniący różne funkcje.

Wyrazem uznania dla wszystkich działaczy i turystów było nadanie Oddziałowi w 1973 roku przez Zarząd Główny PTTK najwyższego wyróżnienia jakim jest Złota Honorowa Odznaka PTTK. Odznakę taką otrzymały również koła Fablok i Nafta oraz następujący działacze: Andrzej Orlik – Grzesik, Irena Orlik – Grzesik, Marian Oczkowski, Czesław Leśniak, Franciszek Kaszuba, Jan Zalitacz, Jan Heller, Stefan Wyzina, Piotr Ceran, Zdzisław Śliwa, Władysław Mamot, Cezary Buncler, Bogumiła Janusz, Henryk Ostrowski, Bronisław Piwczyk, Janina Zachariasz, Jerzy Gołębiowski, Władysław Molendowicz, Aleksander Szolce, Urszula Kupcza, Adam Biel, Marian Mąsiorski, Irena Brzózka, Zbigniew Milasz, Agata Jazowska, Stefan Lasoń, Arkadiusz Węgrzynowski, Wacław Oczkowski, Kazimierz Pudo, Robert Czak, Zofia Rusek, Jan Oczkowski, Andrzej Górecki, Henryka Michalik, Małgorzata Opitek, Maria Ciepielowska, Stefan Janic.

Odznakę „50 lat w PTTK” otrzymali: Stefan Wyzina, Janina Zachariasz, Eugeniusz Kępiński, Irena Brzózka, Zdzisław Śliwa, , Lucyna Śliwa, Zofia Kosowska, Wacław Oczkowski, Krzysztof Domiczek, Bronisław Piwczyk.

Władze Oddziału

Do władz Oddziału wchodziło przez dziesiątki lat wielu turystów wybieranych zgodnie ze Statutem PTTK. Funkcje prezesa Oddziału pełnili: Ludwik Łogiewa (1951 – 1952), Adam Cieślikowski(1952 – 1955), Aleksander Szolce (1955 – 1966), Józef Smolec (1966 – 1972), Andrzej Orlik – Grzesik (1972 – 1974), Władysław Molendowicz (1974 – 1975), Czesław Leśniak (1975 – 1976), Michał Liszka (1976 – 1977), Władysław Molendowicz (1977 – 1981), Bronisław Piwczyk (1981 – 1992), Stanisław Czerwik (1992 – 1995), Kazimierz Pudo (1995 – nadal).

Przewodniczącymi Oddziałowej Komisji Rewizyjnej byli: Edmund Szarota, Adam Cieślikowski, Mikołaj Biłyk, Stefan Ptak, Andrzej Orlik – Grzesik, Stanisław Guzik, Maria Ciepielowska, Krystyna Matuszewska, Franciszek Woźniak, Alicja Woźniak.

Przez kilkanaście lat urzędującym członkiem Zarządu Oddziału była Ewa Łuckoś.

Od 2011 roku bieżącą pracą Oddziału kieruje Maria Grochal.

Aktualnie działające koła, komisje i władze Oddziału

W ostatnich latach funkcjonują koła: Grodzkie (prezes Henryk Banach), Fablok (prezes Irena Brzózka), Nafta (prezes Stefan Lasoń od 1984 r.) i UTW (prezes Teresa Bigaj).

Początki Koła Grodzkiego sięgają roku 1951. Są w nim członkowie PTTK nie należący do innych kół. Działalność Koła Grodzkiego jest szczególnie widoczna od początku XXI wieku. Organizowane są atrakcyjne wycieczki krajowe i zagraniczne oraz odbywane gościnnie w Miejskiej Bibliotece Publicznej prelekcje ze zdjęciami z różnych ciekawych miejsc w Polsce, Europie i świecie.

Nadal wielu członków należy do Koła Fablok, które służy turystom już ponad 50 lat.

Koło Nafta istniejące od 1956 roku przy trzebińskiej Rafinerii nadal zapewnia swoim członkom atrakcyjne wycieczki i inne imprezy.

Najmłodsze Koło PTTK – UTW powstało w 2012 roku przy Uniwersytecie Trzeciego Wieku w Chrzanowie. Organizuje wycieczki krajowe i zagraniczne oraz imprezy dostosowane do możliwości seniorów. Koło organizuje również Rajd Rodzinny, których było już 9.

Bardzo dynamicznie rozwija się na naszym terenie turystyka rowerowa dzięki pracy Komisji Turystyki Kolarskiej (KTK). Historia zorganizowanej turystyki kolarskiej rozpoczęła się w 1976 roku, kiedy w Kole PTTK Fablok powstała sekcja kolarska. Jej aktywna działalność spowodowała utworzenie w roku 1979 Komisji Turystyki Kolarskiej w Oddziale. Jej długoletnim działaczem był Władysław Mamot, którego imieniem nazwano Rodzinny Rajd Rowerowy.

KTK była inicjatorką ustanowienia odznaki „Turysta Ziemi Chrzanowskiej”.

Od 2008 roku Komisji Turystyki Kolarskiej przewodniczy Jerzy Gut.

Obecna Komisja Młodzieżowa została utworzona w 2009 roku. Organizuje dla dzieci i młodzieży wycieczki piesze po najbliższej okolicy, prowadzone przez przewodnika PTTK Jana Oczkowskiego. Przewodniczącą Komisji Młodzieżowej jest Joanna Raźniak.

Koordynatorem nowej akcji Oddziału „W góry, w góry … – 2016” jest Komisja Turystyki Górskiej. Jej celem jest propagowanie i organizowanie wycieczek górskich a także zdobywanie punktów do Górskiej Odznaki Turystycznej (GOT).

Działalnością Oddziału skupiającego ponad 550 członków kieruje Zarząd w składzie: Kazimierz

Pudo – prezes, Henryk Banach – wiceprezes, Irena Brzózka – wiceprezes, Kazimiera Weżgowiec – sekretarz, Maria Grochal – skarbnik, Teresa Bigaj, Ryszard Łenyk, Zbigniew Milasz, Witold Palka, Joanna Raźniak, Jarosław Rusin, Tomasz Seweryn, Beata Zajega.

Do Oddziałowej Komisji Rewizyjnej należą: Bogumiła Janusz – przewodnicząca, Maria Ciepielowska – wiceprzewodnicząca, Ewa Kuncewicz – sekretarz, Wanda Biśta, Irena Wyrwik.

W Oddziałowym Sądzie Koleżeńskim są: Jadwiga Bańkowska – przewodnicząca, Wacław Oczkowski – wiceprzewodniczący, Władysław Molendowicz – sekretarz, Małgorzata Opitek, Halina Kołodziejczyk.

Od 2012 roku Oddział ma obecną siedzibę przy ul. 29 Listopada 16 po 40-letnim zajmowaniu lokalu przy al. Henryka 39.

Przypomnieniem długoletniej działalności Oddziału PTTK w Chrzanowie była w 2016 roku wystawa zdjęć i eksponatów w Miejskiej Bibliotece Publicznej jako skromny wyraz uznania i podziękowania dla wszystkich, którzy przez te lata przyczynili się do rozwoju turystyki na Ziemi Chrzanowskiej.